مدیتیشن که به عنوان مراقبه هم شناخته می شود نوع دیگری از دوره ها را تشکیل می دهد. با توجه به این که افراد با هم متفاوت می باشند، ممکن است که شرکت کننده هایی وجود داشته که تمایلی به انجام وضعیت ها به صورت تخصصی نداشته باشند و جنبه ذهنی را به فیزیکی ترجیح دهند. در این نوع دوره ها انجام وضعیت های یوگا نسبت به دوره های هاتایوگا و آشتانگا وینیاسا کمتر بوده و توجه بیشتر به جنبه ذهنی و روانی خواهد بود.
در دنیای امروز که تغییرات بسیار سریع رخ می دهند، به دنبال این تغییر و به واسطه مشغولیت در بسیاری از فعالیت های روزمره، تنش ذهنی زیادی را به به وجود می آورد. اگر یک حافظه رایانه را در نظر بگیریم، زمانی که این حافظه از اطلاعات پر شود و فضای خالی وجود نداشته باشد، یا باید اطلاعاتی را که نیازی به آن ها نداریم حذف کرد یا رایانه با مشکل مواجه می گردد. این مثال را می توانیم به ذهن خودمان تشبیه نماییم. زمانی که تنش در زندگی روزمره بیش از اندازه شود، به دنبال آن افکار زیادی در ذهن وارد شده و یک فکر به هزاران فکر دیگر می گراید.
کاهش تنش و افکار
اگر به صورت روزانه سعی و تلاش برای کاهش تنش یا افکار نکنیم، ذهن ما، مانند حافظه رایانه دچار اختلال گشته و طبیعتا تاثیری را در تمام جنبه های زندگی خواهد داشت. راه های زیادی برای کاهش تنش و افکار وجود داشته که مراقبه یکی از آن ها می باشد. با منظم انجام دادن مراقبه، به مرور علاوه بر کاهش تنش و افکار، به قابلیت دیگری که ثبات ذهنی و متعادل است، دست می یابیم. با این دستیابی، قابلیت های زیادی را کسب کرده که قادر به تنظیم کردن زوایایی از زندگی خود می شویم که قبلا برایمان امکان پذیر نبوده اند.
مدیتیشن یا مراقبه، در سنت های مختلف شرقی، تکنیک های متفاوتی را داشته که ما در دوره هایمان سعی به طبقه بندی مهمترین و کارآمدترین آن ها کرده ایم تا با فراگیری این راه کارها و به دنبال آن تمرینات روزانه خود شما، در کمترین زمان ممکن قادر به تشخیص تاثیراتشان در زندگی شخصی و اجتماعی شوید.
دوره های مدیتیشن
دوره های بین المللی یوگامراقبه چطور بر ما تاثیر میگذارد؟
اثرات روانی:
- افزایش انسجام امواج مغزی، که این هماهنگی در فعالیت مغز باعث افزایش قدرت، خلاقیت و بهره هوشی می شود
- کاهش اضطراب، افسردگی و تحریک پذیری و افزایش قدرت یادگیری، حافظه و تقویت ثبات فکری و احساسی
- کمک به افزایش خلاقیت در افراد
اثرات جسمی:
- کاهش میزان هورمون کورتیزول Kortizol و لاکتات، دو ترکیب شیمیایی که در اثر استرس در بدن آزاد می شوند
- کاهش رادیکالهای آزاد که میتوانند موجب آسیب به بافتها شوند. پیری زودرس و بیماریهای گوناگون نتیجه فعالیت رادیکالهای آزاد است
- کاهش میزان کلسترول در نتیجه کاهش احتمال ابتلا به بیماریهای قلبی
- کمک به ترک اعتیاد
- افزایش طول عمر
- کاهش استرس و دردهای مزمن
- کاهش دردهای ناشی از سندرم پیش از قاعدگی (Pms) در زنان
- افزایش تمرکز
مراقبه از منظر علمی چه جایگاهی دارد؟
روانشناسان از طریق مدیتیشن راهکارهای موثری در کم کردن استرس و همچنین افزایش مثبت گرایی، نظم شخصی، الگوهای سالم خواب و حتی افزایش تحمل درد پیدا کردند و در بیماران خود به کار می برند. به طور مثال در یک مطالعه ی ۸ هفته ای بر روی مدیتیشن، سطح اضطراب شرکت کنندگان کاهش یافت و علاوه بر آن ثابت گردید که مدیتیشن می تواند علائم اختلالات اضطرابی، مانند فوبیا و اضطراب اجتماعی و رفتارهای وسواسی را نیز تسکین بدهد. مراقبه همچنین کاربردهای مناسبی در درمان افسردگی و آلزایمر دارد.
انواع مراقبه
- مراقبه ذهن آگاهی: ذهن آگاهی به معنای اینست که نسبت به درون خود و محیط اطرافمان در لحظه ی اکنون و همچنین روند فعالیت ذهن؛ کاملاً آگاه باشیم. این آگاهی باید خارج از هر گونه قضاوت صورت گیرد. تنها نظاره کردن به جریانات ذهن و محیط اطراف کمک می کند که ذهن به تدریج آرام گیرد. در اینصورت می توان به لحظه ی حال وارد شد و تمام احساسات و نگرانی ها و مکالمات ذهنی را خاموش کرد و جهان واقعی را دید.
- مراقبه معنوی: ارتباط در مدیتیشن اگر در حال حضور و ارتباط با خداوند باشد، جنبه ی معنوی تری به خود می گیرد. در این مراقبه با توجه به حضور خداوند، فرد احساس عمیقی در سکوت خود می کند و این امر باعث رشد و شکوفایی معنوی فرد می گردد.
- متمرکز: در این نوع مراقبه، تمرکز بر روی یکی از حواس پنچ گانه مانند تمرکز بر روی تنفس خود، یا خیره شدن به شعله ی شمع و یا گوش دادن به یکی از اصوات صورت می گیرد. در این حال اگر ذهن در حال سرگردانی شد، باید دوباره حس مربوطه به موضوع مورد مراقبه برگردد و به تدریج با این تمرکز، طولانی تر شدن مراقبه ی متمرکز امکان پذیر خواهد بود.
- حرکتی: به صورتی است که فرد در حال پیاده روی و یا حرکاتی یکنواخت مراقبه را انجام می دهد. این مراقبه برای افرادی که در حین انجام کاری در خود غرق می شوند و به آرامش می رسد، بسیار مفید و کارساز است.
- مانترا: در مراقبه ی مانترا، فرد در حین نشستن در سکوت، به تکرار کلمه و یا صوت می پردازد. این کار کمک به پاک کردن ذهن از افکار و احساسات در هم می کند.
- متعالی: مراقبه متعالی یا TM است، به صورتی است که کلمه یا کلماتی توسط استاد به فرد داده می شود و فرد در حین مراقبه باید متمرکز آن کلمه باشد. این کلمات برای هر فرد خاص او در نظر گرفته می شود و کمک می کند که فرد در ارتباط با استاد خود قرار گیرد.
خرید کتاب دایرة المعارف آشتانگا وینیاسا یوگا
در هنگام مراقبه چه اتفاقی برای مغز می افتد؟
در حالت معمولی، ذهن دائم در حال گفتگو، تجزیه و تحلیل در درون و محیط اطراف خود است. این امر زمان و مکان محدود و مشخصی ندارد و دائم به گذشته و آینده در حال حرکت است. در هنگام مراقبه و قطعاً به تدریج؛ گفتگوی درونی کمتر شد و به سکوت منجر می شود. در تحقیقات علمی و عکاسی MRI روند مغز که در حالت طبیعی دارای امواج بتاست، با انجام مدت زمانی ۲۰ دقیقه به تدریج امواج بتا کاهش یافته و به حالت آلفا می رود. نقاط قرمز و زرد نشانگر امواج بتا هستند که پس از مدیتیشن تبدیل به امواج آبی آلفا میشوند.
با آرام کردن ذهن و هیاهوی درون، آرامش به انسان باز می گردد و جریان رشد و کمال و خلاقیت در فرد همچون دوران کودکی باز می گردد.
مرحله به مرحله تا حرفه ای شدن در مراقبه
شناخت هدف
قطعاً بدون داشتن هدفی مشخص نمی توان مراقبه را به شکل صحیح و کامل و پایدار انجام و ادامه داد. همچنین باید نوع مراقبه از ابتدا مشخص شود. گرچه به مرور می توان از انواع مراقبه در زمانهای مختلف استفاده کرد و تاثیرات آنها را در ذهن و زندگی تجربه کرد. در اینصورت می توان به سازگاری بدن و ذهن با نوعی از مراقبه پی برد و پس از آن مراقبه ای را انتخاب کرد که بدن و ذهن با انجام آن احساس راحتی و آسایش بیشتری دارند.
مقدمات مراقبه
برای داشتن مراقبه ای عمیق و تاثیرگذار، باید مقدمات فضا و شرایط را مهیا کرد. ایجاد مکان و فضایی مناسب و همیشگی برای مراقبه به فرد کمک می کند که خیلی سریع تر به آرامش ذهن خود بپردازد. مکانی آرام و بدون سروصدا، لازمه ی مراقبه است. همچنین فضایی که عاری از انواع بو و یا جریان شدید هوا باشد. می توان برای تصفیه ی هوا از عود و یا خوشبو کننده های طبیعی مانند چوبهای معطر دیگر استفاده کرد و همچنین شمع روشن کرد. روشن کردن شمع علاوه بر تصفیه هوا، باعث پاکسازی محیط از انرژی های منفی می شود.
شروع مراقبه اصولی
به صورت آرام برروی تشکچه ای نشسته که کمک به صاف کردن ستون فقرات می کند. سپس چشم ها را ببندید و نوع ساده ی مراقبه را آغاز می کنید. توجه به تنفس و دم و بازدم ساده ترین و در عین حال اصلی ترین نوع مراقبه است. بعد می توان در هر زمان از انواع مراقبه استفاده کرد.
افزایش تمرکز بر روی بدن
برای ایجاد تمرکز بیشتر علاوه بر تمرکز بر تنفس، می توان به چشم سوم، مرکزی که در بین دو ابرو قرار دارد توجه کرد. این امر کمک فراوانی برای افزایش تمرکز می کند. همچنین گوش دادن و یا بیان صداهای منظم و ذکر مانترا، به طرز شگفت انگیزی باعث افزایش تمرکز می گردد. در این حال ممکن است با ادامه ی کار؛
بخشهایی از بدن مانند پاها، کمر و سر، احساس خستگی کنند و ذهن از این طریق وارد میشوذ و باعث آشفتگی میگردد. ولی باید دانست که به تدریج، تحمل درد و توجه به زمان حال؛ منجر به از بین رفتن درد و آشفتگی های ذهن و جسم می شود.
اتمام مراقبه
می توان مراقبه را از حدود دو دقیقه شروع کرد و بتدریج زمان آن را بیشتر کرد. هرچه زمان مراقبه بیشتر می شود؛ ذهن آرام تر و فرد بیشتر به درون خود فرو می رود. مراقبه، سکون و آرامش ذهن و جسم است، گرچه مانند خواب نیست ولی شاید بتوان گفت که مانند هیپنوتیزم عمل می کند. به طوری که مانند هیپنوتیزم، نباید فرد به طور آنی از حالت مراقبه خارج شود. این امر باعث اختلالات جدی در روح و روان و ذهن فرد می شود. برای خارج شدن از حالت مراقبه، باید فرد به آرامی حرکاتی در بدن، دست و پا و سر ایجاد کند و سپس چشمان خود را باز نماید. حتی تا چند لحظه در جای خود بماند که با محیط اطراف خود مجدداً ارتباط برقرار کند.
باید در نظر گرفت که مراقبه سفری به اعماق درون است، سفری عمیق و تاثیرگذار که به مرور با انجام صحیح و کامل مراقبه، می توان به کشف و شهودهای اعجاب انگیزی دست یافت.